Giriş

Non-spesifik boyun ağrısı (NSBA), nörolojik ve spesifik patolojilerin (kırık, enfeksiyon, enflamasyon, servikal spondilozis vb.) olmadığı üst boyun çizgisiyle 1. torakal vertebra arasında kalan boyun lateral ve posterior bölgesinde bulunan ağrı olarak tanımlanmaktır (1). Boyun ağrısının genç bireylerdeki yıllık prevalansının %42 ile %67 arasında olduğu ve dünya çapında en yaygın kas-iskelet sistemi bozukluklarından biri olduğu bildirilmektedir (2). NSBA risk faktörleri arasında uzun süreli ve/veya yanlış pozisyonda bilgisayar kullanımı, ergonomik olmayan masa ve sandalye kullanımı, fiziksel aktivite, yanlış postür, vücut kütle indeksi (VKİ), kadın cinsiyet, daha uzun çalışma saatleri, daha az uyku saatleri ve stres bulunmaktadır (2,3). NSBA sıklıkla üst ekstremite fonksiyon yetersizliğiyle ilişkilidir (4,5). Üst ekstremite fonksiyon yetersizliği taşıma, kaldırma ve baş üstü aktiviteler gibi üst ekstremitelerin kullanıldığı fiziksel aktiviteler sırasında kısıtlamaların varlığı olarak tanımlanmaktadır (5). NSBA olan bireylerin %80’inin üst ekstremite fonksiyonunu içeren günlük yaşam aktivitelerinde zorluklar yaşadığı bildirilmektedir. NSBA ve üst ekstremite fonksiyon yetersizliği arasındaki ilişkiyi açıklayan net bir mekanizma olmamakla birlikte iki olası mekanizma tanımlanmıştır. Birinci mekanizma üst ekstremitenin mekanik yüklenmesi veya tekrarlayan baş üstü hareketi, boyun eklem ve bağ yapısında mekanik yükü artırarak boyun ağrısını tetikleyebilir veya koruyucu boyun kas spazmı oluşturabilir. Diğer bir olası mekanizma ise NSBA’nın, ağrı korkusu, ağrıdan kaçınma davranışı ve/veya zayıf ağrı öz-yeterliliğine sebep olarak üst ekstremitenin fonksiyonel kullanımını kısıtlamasıdır. Sonuç olarak mekanizmalara bakıldığında boyun ve üst ekstremite kaslarında güç kaybı, enerji ve dayanıklılıkta azalmaya yol açan bir kondisyon kaybı meydana gelebileceği düşünülmektedir (5,6). Bu kayıplar kişinin günlük yaşam aktivitelerini de etkileyecektir. Uyku günün en az üçte birini kaplayan, vücudun toparlanmasını sağlayan bir süreçtir. Boyun ağrısı değerlendirmesinde uyku sırasındaki pozisyon da dikkate alınmalıdır. Uyku kalitesi boyun ağrısı için bağımsız bir risk faktörüdür ve boyun ağrısı olan bireylerde uyku bozuklukları yaygın olarak görülmektedir (7). Düzgün bir uyku pozisyonu benimsenmesi kolumna vertebralisin sağlığını olumlu yönde etkilemektedir. Uyku pozisyonundaki değişikliklerin bireylerin uyku kalitesi ve serviko-torasik semptomlarla ilişkili olduğu bilinmektedir (8).

Boyun ağrısı, ağrı ve özür şiddetine bağlı olarak sadece boyun bölgesini değil üst ekstremite performansı ve fonksiyonunu da etkiler (9). Aynı zamanda üst ekstremite ve boyun ağrısı uyku kalitesini de etkilemektedir. Bu nedenle uyku pozisyonundaki değişimlerle, üst ekstremitedeki problemlerde ağrıyı azaltmak için öneri modeli oluşturulabilir (10). Literatürde; üst ekstremite problemlerinde ağrıyı azaltmak için uyku modelleri önerilirken, boyun ağrısı için öneride bulunan çalışmalar kısıtlıdır.

NSBA olan genç bireylerde uyku pozisyonunun boyun ve omuz ağrısı şiddeti, boyun yeti yitimi, üst ekstremite fonksiyonu ve uyku kalitesi üzerine etkisi az araştırılmış bir konudur. NSBA ile uyku pozisyonunun birbirini döngüsel olarak etkilediği, uyku pozisyonu, uyku kalitesini ve üst ekstremite fonksiyonunu etkileyeceği düşünülmektedir. Bu çalışmada amaç; NSBA olan genç bireylerde uyku pozisyonunun boyun ve omuz ağrısı şiddeti, boyun yeti yitimi, üst ekstremite fonksiyonu ve uyku kalitesi üzerine etkisini incelemektir.

Gereç ve Yöntemler

Çalışmaya Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü’nde eğitim gören ve NSBA yaşayan, 18-30 yaşları arasındaki, çalışmaya katılmaya gönüllü olan 91 öğrenci dahil edilmiştir. Çalışmanın Etik kurul onayı Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Etik Kurulu’ndan (karar no: 1, tarih: 21.12.2021) alınmıştır. Veriler Google forms üzerinden doldurulan anketle toplanmıştır.

Dahil Edilme Kriterleri:

- Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi, Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü’nde okuyor olmak.

- Çalışmaya katılmaya gönüllü olmak.

- 18-30 yaşları arasında üniversite öğrencisi olmak.

- NSBA varlığı.

Dışlanma Kriterleri:

- Verilen cevapları etkileyebilecek psikiyatrik hastalığa sahip olmak.

- Kognitif fonksiyonları etkileyebilecek herhangi bir ilaç ve alkol kullanmış olmak.

- Boyun ve omuza yönelik cerrahi geçirmiş ve tanısı konmuş servikal patolojisi olmak.

Çalışma tek değerlendirmeli anket uygulaması şeklinde gerçekleştirilmiştir. Çalışmaya katılmaya gönüllü olan öğrencilerden bilgilendirilmiş gönüllü olur formu aracılığı ile çalışmaya katılmaya gönüllü olduklarına dair onam alınmıştır.

Katılımcılarda demografik bilgiler olarak; yaş, boy, vücut ağırlığı, cinsiyet, sigara ve alkol alışkanlığı sorgulanmıştır. Hissedilen ağrının tipi, süresi, lokalizasyonu kayıt edilmiştir. Boyun ağrısı durasyonu 3 aydan uzun süredir boyun ağrısı olanlar (kronik) ve 1-3 ay arası boyun ağrısı olanlar (subakut) şeklinde gruplandırılmıştır. Uyku pozisyonu popüler uyku pozisyonları görselleriyle, boyun ve omuz ağrısı Sayısal Derecelendirme Ölçeğiyle (SDÖ), boyun yeti yitimi Bournemouth Boyun Anketiyle, üst ekstremite fonksiyonelliği Üst Ekstremite Fonksiyonel Ölçeğiyle ve uyku kalitesi Pittsburgh Uyku Kalite İndeksiyle (PUKİ) değerlendirilmiştir.

Uyku Pozisyonlarının Değerlendirilmesi: Uyku pozisyonlarını değerlendiren bir ölçek bulunmamaktadır. Holdaway ve ark.’nın (11) kullandıkları yaygın uyku pozisyonlarını Karabay ve ark. (12) çalışmalarında Türkçe olarak kullanmışlardır. Uyku pozisyonlarını fetüs, yüz üstü, denizyıldızı, asker, kütük kollar önde, kütük olarak 6 grupta incelemişlerdir. Çalışmamızda uyku pozisyonları bu görsel içerik yoluyla değerlendirilmiştir (12). Uyku pozisyonu ve omuz ağrısı ilişkisinin incelendiği çalışmaların bir meta-analizinde uyku pozisyonunun sözel olarak öz bildirimle veya labaratuvar ortamında değerlendirildiği çalışmalarda uyku pozisyonu tercihlerinin benzer oranlarda olduğu ve anket yöntemiyle yapılan değerlendirmenin güvenilir sonuçlar verdiği bildirilmiştir. Katılımcıların en çok kullandıkları pozisyonu seçmeleri istenmiştir. Söz konusu pozisyonlar Şekil 1’de gösterilmiştir. İkincil analizde değerlendirmede kullandığımız 6 uyku pozisyonu yüzüstü, sırtüstü (deniz yıldızı ve asker) ve yan yatış (fetüs, kütük/kollar önde ve kütük) olarak 3 temel uyku pozisyonu şeklinde gruplandırılmış ve ayrıca analiz edilmiştir.

Sayısal Derecelendirme Ölçeği (SDÖ): Ağrı değerlendirmesi SDÖ ile yapılmıştır. SDÖ ağrının şiddetini belirlemeye yarayan 0’dan 10’a kadar verilerin sorgulandığı bir ölçektir. Ağrının olmaması 0 puanken, dayanılmaz ağrının varlığı 10 puandır. Katılımcılardan hissettikleri ağrının şiddetini ifade eden bir puan vermeleri istenmiştir. İstirahat, aktivite ve gece sırasındaki ağrı şiddeti sorgulanmıştır.

Bournemouth Boyun Ağrısı Anketi (BBAA): Boyun yeti yitimi, BBAA ile değerlendirilmiştir. Yılmaz ve ark. (13) tarafından 2018 yılında Türkçe geçerlilik ve güvenilirlik çalışması yapılmıştır. BBAA toplamda 7 sorudan oluşmaktadır. Her soru 0 ve 10 arasında puan almaktadır ve toplamda en yüksek skor 70’dir. Yüksek skor yeti yitimi seviyesinin ciddiyetini gösterir. Anket ağrı şiddeti, ağrının günlük yaşam aktivitelerine ve sosyal yaşama etkisi, kaygı-depresyon seviyesi, kinezyofobi ve ağrı ile baş edebilme yeteneği gibi parametrelerden oluşmaktadır. BBAA kısa, pratik, çok yönlü değerlendirmeye elverişli bir ankettir (13).

Üst Ekstremite Fonksiyonel İndeksi (ÜEFİ): Üst ekstremitenin fonksiyonel durumunu değerlendirmek için Stratford tarafından geliştirilmiş ve Türkçe geçerlilik ve güvenirlik çalışması yapılmıştır (14). Katılımcıdan son bir haftadaki şikayetlerini göz önüne alması ve kendisine en uygun cevabı vermesi istenmiştir. Üst ekstremiteyi ilgilendiren 15 adet aktivite sorgulanır. Skorlamada ölçek maddelerine 0-4 arasında beşli Likert ölçeğine göre bir puan verilir. Sıfır-yüz puan arasında toplam puan elde edilir ve yüksek puan yüksek aktivite seviyesini gösterir. ÜEFİ’nin yanıtlanması ortalama 5-8 dakika sürmektedir (15).

Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ): Uyku kalitesi, PUKİ ile değerlendirilmiştir. PUKİ, Buysse ve ark. (16) tarafından kullanılmış, Türkçe geçerlilik güvenilirlik çalışması Agargun ve ark. (17) tarafından 1996 yılında gerçekleştirilmiştir. Yirmi dört sorudan oluşan ankette 19 soru öz bildirimle, 5 soru yatak veya oda arkadaşı tarafından yanıtlanmaktadır. Son 5 soru puanlamaya dahil edilmemektedir. Öz bildirim sorularında öznel uyku kalitesi, uyku latensi, uyku süresi, alışılmış uyku etkinliği, uyku bozukluğu, uyku ilacı kullanımı ve uykusuzluk kaynaklı gündüz işlev bozukluğu parametreleri değerlendirilir. Toplam skor, yedi bileşenin puanlarının toplanmasıyla hesaplanır ve bu skor 0-21 puan arasında değişir. Toplam skorun 5’ten fazla olması kötü uyku kalitesini gösterir. PUKİ’nin yanıtlanması ortalama 5-10 dakika sürer (16).

İstatistiksel Analiz

Çalışmanın örneklem büyüklüğü çalışma öncesinde “OpenEpi 3. versiyon açık kaynak hesaplayıcısında” Kempf ve Kongsted'in (18) yaptığı çalışma referans alınarak [59 katılımcının ağrılı omuz üzerinde uyuduğunu bildiren %68’i (%95 güven aralığı, 56-80)]; %80 güç ve tip-1 hata 0,05 kabul edildiğinde 42 katılımcı olarak belirlenmişti, çalışma 91 katılımcıyla tamamlanmıştır. Online anket yöntemiyle toplanan veriler, Statistical Package for Social Science (SPSS) programının 26.0 versiyonu kullanılarak analiz edilmiştir. Demografik verilerin ve bağımsız değişkenlerin tanımlayıcı istatistikleri ortalama, standart sapma, ortanca ve yüzdelik dilim şeklinde yorumlanmıştır. Uyku pozisyonunun etkisini değerlendirmek için iki grubun olduğu durumlarda Mann-Whitney U testi, ikiden fazla grubun olduğu durumlarda Kruskal-Wallis testi uygulanmıştır. Tüm testlerde istatistiksel anlamlılık düzeyi p=0,05 kabul edilmiştir. Kruskal-Wallis testinde farkın hangi gruplar arasında meydana geldiğini saptamak için ikili karşılaştırmalarda Mann-Whitney U testi kullanılmış ve Bonferroni düzeltmesi yapılmıştır. Bonferroni düzeltmesi kaç grup arasında yapıldıysa yeni anlamlılık düzeyi p=0,05’in grup sayısına bölünmesiyle bulunmuştur (örneğin; 3 grup varsa p=0,05/3=0,017). Uyku pozisyonu tercihinin; cinsiyet, yaş, VKİ ve ağrı durasyonuna göre farklılaşıp farklılaşmadığı ki kare ve Kruskal-Wallis testleriyle değerlendirilmiştir.

Bulgular

Çalışmaya 12 erkek 79 kadın toplamda 91 kişi katılmıştır. Katılımcıların ortalama yaşları 20,52±2,03 (min: 18, maks: 29’dur). Boyun ağrısı durasyonu 11,61±17,11, omuz ağrısı durasyonu 7,79±14,89 ay olarak bildirilmiştir. Katılımcılardan 40’ının subakut boyun ağrısı bulunurken, 51’inin kronik boyun ağrısı bulunmuştur. Uyku pozisyonları sorgulanan katılımcılardan 53 kişi fetüs (%58,2), 19 kişi yüzüstü (%20,9), 1 kişi denizyıldızı (%1,1), 1 kişi asker (%1,1), 16 kişi kütük/kollar önde (%17,6), 1 kişi kütük (%1,1) pozisyonunda uyuduğunu bildirmiştir. Bu uyku pozisyonları 3 temel uyku pozisyonunda gruplandırıldığında 70 kişinin yan yatış (%76,9), 19 kişinin yüzüstü (%20,9) ve 2 kişinin sırtüstü (%2,2) pozisyonunu tercih ettiği belirlenmiştir. Boyun ağrısı yaşayanların %60,4’ü omuz ağrısı da yaşadığını bildirmiştir. Diğer tanımlayıcı istatistik verileri Tablo 1’de özetlenmiştir.

Uyku pozisyonunun boyun ağrısı şiddeti, omuz ağrısı şiddeti, boyun yeti yitimi, üst ekstremite fonksiyonu ve uyku kalitesi üzerine etkisi Tablo 2’de gösterilmiştir. Uyku pozisyonu değerlendirmesinde “deniz yıldızı, asker ve kütük” pozisyonlarında uyuduğunu bildiren yalnızca birer katılımcı bulunmuş ve yeterli sayı elde edilemediği için analize dahil edilmemiştir. Analiz “fetüs, yüzüstü ve kütük/kollar önde” pozisyonları üzerinden yapılmıştır.

Sonuç olarak “Pittsburgh uyku kalitesi skoru” hariç gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark gözlenmemiştir (p>0,05). Uyku pozisyonlarının “Pittsburgh uyku kalitesi skoru” açısından birbiriyle ikili karşılaştırmaları arasında ise istatistiksel olarak anlamlı fark olmadığı tespit edilmiştir (p>0,017), (Tablo 3).

Üçlü uyku pozisyonunun boyun ağrısı şiddeti, omuz ağrısı şiddeti, boyun yeti yitimi, üst ekstremite fonksiyonu ve uyku kalitesi üzerine etkisi incelenmiş ve Tablo 4’te gösterilmiştir. Sonuç olarak gruplar arasında istatistiksel olarak anlamlı fark gözlenmemiştir (p>0,05).

Çalışma sonuçlarını etkileyebilecek demografik faktörleri elimine etmek için uyku pozisyonu tercihinin; cinsiyet, yaş, VKİ ve ağrı durasyonuna (subakut/kronik) göre farklılaşıp farklılaşmadığı değerlendirilmiştir. Farklı uyku pozisyonlarını tercih edenler arasında bu parametreler açısından istatistiksel anlamlı bir fark bulunmamıştır (p>0,05).

Tartışma

Bu çalışma uyku pozisyonunun NSBA olan genç bireylerde boyun ve omuz ağrısı şiddeti, boyun yeti yitimi, üst ekstremite fonksiyonu ve uyku kalitesi üzerine etkisininin değerlendirilmesi amacıyla yapılmıştır. Uyku pozisyonunun NSBA’lı genç bireylerde, boyun ve omuz ağrısı şiddeti, boyun yeti yitimi, üst ekstremite fonksiyonu ve uyku kalitesi üzerinde etkisinin olmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

En iyi uyku pozisyonu; stresi ve aktiviteleri azaltan kasların gevşemesini sağlayan ve daha iyi bir vücut dengesini destekleyen pozisyon olarak tanımlanmaktadır (19). Literatüre bakıldığında farklı uyku pozisyonlarının çeşitli artıları ve eksileri olduğu bildirilmektedir (20,21). Sırtüstü pozisyonunda uyumanın en büyük avantajı vücut ağırlığının geniş bir yüzeye dağılmış olması ve bunun sonucunda stabilitenin optimize edilmesidir. İnsanların yaklaşık %10-15’i sırtüstü pozisyonunda uyumayı tercih etmektedir. Bu pozisyonun eksileri ise horlama ve uyku apnesi ihtimalinin daha yüksek olmasıdır. Yan yatış pozisyonu genellikle insanların %40-50’sinin tercih ettiği pozisyon olarak tanımlanmaktadır. Yan yatışta uyumak, uyku apnesi riskinin önemli ölçüde azalmasını bununla birlikte de reflü semptomlarının hafiflemesini sağlamaktadır. Ancak yan yatış pozisyonunun sırtüstü pozisyonuna kıyasla omurganın rahatlamasında daha az fayda sağlamakta olduğu bildirilmektedir. Sol tarafta uyurken mide ve akciğerler üzerinde çalışan karaciğerin ağırlık oluşturması dışında sol veya sağ tarafta uyuma arasında hiçbir fark olmadığı bulunmuştur. Yüzüstü uyumanın uyku için en az tercih edilen pozisyon olduğu ve yaşla birlikte azaldığı, yüzüstü uyumanın uyku apnesini azaltmada faydalı olduğu bununla birlikte de başka bir faydasını gösteren çok çalışmanın olmadığı bildirilmektedir (20,21).

Çalışmamızda da literatürle uyumlu olarak hastalarımızda en çok tercih edilen pozisyonunun yan yatış pozisyonu (fetüs, kütük/kollar önde ve kütük pozisyonları) olduğu bulunmuştur. Literatürde servikal semptomların önlenmesi için anekdotsal olarak, sırtüstü uyku pozisyonu önerilmektedir. Gordon ve ark.’nın (8) yaptığı çalışmada ise servikal bölge semptomlarının azaltılmasında supine pozisyonunun etkili olmadığı, yan yatış pozisyonunun etkili olduğu bulunmuştur (22,23). Çalışmamızda ise yapılan bu çalışmalardan farklı olarak uyku pozisyonunun servikal ağrıda ve boyun yeti yitimi üzerinde bir fark oluşturmadığı saptanmıştır. Bunun nedeninin kişinin uyku pozisyonu ne olursa olsun kullanılan ekipmalar (yatak, yastık, battaniye) ile servikal bölgenin düzgün pozisyonlanmasıyla semptomlarının azalmasını sağlayabileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte uyku pozisyonları arasında farklılık olmamasının bir diğer nedeni gruplar arasındaki heterojen dağılımdan da kaynaklanabileceği varsayılabilir.

NSBA üst ekstremite fonksiyon bozukluğu ile birlikte görülmektedir ve hastaların %80’inden fazlası üst ekstremitelerin fonksiyonel yüklenmesini içeren günlük aktivitelerde zorluklar bildirmektedir (24). Literatürde üst ekstremiteye ait ağrılı durumlarda (omuz ağrısı) uyku pozisyonunun etkisini inceleyen çalışmalar bulunmaktadır (11,25). Ancak, çalışmamız uyku pozisyonunun üst ekstremite fonksiyonuna etkisini inceleyen ilk çalışmadır. Omuz ağrısını diğer kas-iskelet sistemi ağrılarından ayıran önemli bir özellik uykuya bağlı semptomların yaygın olmasıdır ve klinik çalışmalarda omuz ağrısının özelliklerinin gece ağrısı, uykusuzluk ve etkilenen tarafta uyuyamama olduğunu göstermektedir. Omuz ağrısının uyku pozisyonu ile ilişkili olduğu bildirilmektedir. Yan yatış pozisyonu omuz için potansiyel olarak zararlı kabul edilmektedir, çünkü vücut ve yatak arasında sırtüstü veya yüzüstü pozisyonlara göre daha küçük bir temas alanı ve omuzdaki alan birimi başına daha yüksek basınçlar içermektedir. Holdaway ve ark. (11) yüzüstü ve yan yatış pozisyonlarının omuz ağrısını artırdığını bildirmişlerdir (18,25). Yapılan başka bir çalışmada da tek taraflı omuz ağrısı olan hastaların ağrısız tarafa göre ağrılı omuz tarafında uyuma oranının daha yüksek olduğu ve yatakta yüzünü partnerlerinden karşı tarafa çevirerek uyuyan kişiler olduğu bildirilmektedir (18). Çalışmamızda literatürdeki bu çalışmalardan farklı olarak uyku pozisyonunun omuz ağrısı üzerinde etkisinin olmadığı bulunmuştur. Bu durumun bir sebebinin hastalarda uyku pozisyonu seçiminin ağrının inhibe olduğu pozisyon olmasından kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Bununla birlikte üst ekstremite fonksiyonunda da uyku pozisyonlarının farklılık oluşturmadığı saptanmış ve bu durumun da uyku sırasında bütün uyku pozisyonlarında hastaların üst ekstremitelerinin statik pozisyonda kalmasından kaynaklanabileceği varsayılabilir.

Uyku kalitesi ile boyun ağrısı arasında ilişki bulunmakta, boyun ağrılı bireylerde düşük uyku kalitesi görülmektedir (26). Çalışmamızın sonucunda da benzer sonuç bulunmuş NSBA’lı hastalarda düşük uyku kalitesi olduğu tespit edilmiştir. Uyku pozisyonlarının önemli bir uyku değişkeni oluşturmakta olduğu ve bunun uyku kalitesiyle ilişkili olabileceği bildirilmektedir (27). Yan yatış pozisyonu diğer uyku pozisyonlarına göre daha yüksek uyku kalitesi ile sonuçlanmaktadır. Bununla birlikte de yarı oturur uyku pozisyonunun uyku sırasında daha fazla uyanmaya ve düşük uyku kalitesine neden olduğu bulunmuştur (8). De Koninck ve ark.’nın (27) çalışmasında sırtüstü ve yarı oturur pozisyonda uyumanın düşük uyku kalitesiyle sonuçlandığı bildirilmektedir. Yapılan bir çalışmada da sağ tarafa yan yatış pozisyonunda uyuyanların sol tarafa göre daha yüksek uyku kalitesine sahip olduğu gösterilmiştir (28). Çalışmamızın sonuçları literatürdeki bu çalışmaların sonuçlarıyla çelişkilidir. Uyku pozisyonu uyku kalitesinde farklılık meydana getirmemiştir. Bu sonucun, uyku kalitesinde uyku pozisyonunun etkili olduğu durumların daha çok ek tıbbi hastalık varlığında (uyku apnesi, kronik obstrüktif akciğer hastalığı gibi) ortaya çıkması ve çalışmamızdaki katılımcıların ek bir tıbbi hastalığı bulunmayan genç bireylerden oluşmasından kaynaklandığı düşünülmektedir.

On sekiz-24 yaşları arasındaki genç bireylerin gece uykusu sırasında saatte 3,6 kez uyku pozisyonunu değiştirdiği ve yaşlı bireylerde bu sayının azaldığı bildirilmektedir (65-80 yaş arası saatte 2,1) (29). Çalışmamızın örneklemini 18-30 yaşları arasındaki genç bireylerin oluşturduğu düşünüldüğünde uyku sırasındaki pozisyon değişikliği sayısının muhtemelen yüksek olmasının genel olarak uyku pozisyonunun boyun ağrısı, boyun yeti yitimi, omuz ağrısı, üst ekstremite fonksiyonu ve uyku kalitesinde etkisinin olmamasını açıklayabileceği varsayılabilir.

Çalışmamızda uyku pozisyonunun boyun ve omuz ağrısı şiddeti, boyun yeti yitimi, üst ekstremite fonksiyonu ve uyku kalitesi üzerinde etkisinin olmamasının bir nedeninin de çalışma popülasyonundaki bireylerin fizyoterapi ve rehabilitasyon bölümü öğrencilerinden oluşmasının olabileceği düşünülmektedir. Öğrencilerin eğitim-öğretim sürecinde aldıkları eğitimlerdeki bilgiler doğrultusunda uyku pozisyon tercihlerini ağrılı duruma göre planlaması sonucunda doğru bir uyku pozisyonu ile ağrılı durumun önüne geçilebileceği varsayılmaktadır.

Çalışmanın Kısıtlılıkları

Çalışmamızın bazı kısıtlılıkları bulunmaktadır. Çalışmamızın popülasyonu genç bireyleri içermektedir, farklı popülasyonlarda da incelemeler yapılması gerekmektedir. Çalışmamızda sırtüstü pozisyonu tercih ettiğini bildiren kişi sayısı azdır. Ancak bu bulgu NSBA’lı genç bireylerin sırtüstü uyku pozisyonunu fazla tercih etmediğini de göstermektedir. Gelecekte boyun ağrısı ve uyku pozisyonu ilişkisinin araştırıldığı çalışmalarda sırtüstü pozisyonunu tercih eden bireylerin daha yüksek örneklemle dahil edildiği, homojen bir dağılımın sağlandığı, farklı öğrenci popülasyonunda ve uyku sırasındaki pozisyon değişikliği sayısının da incelendiği çalışmalara ihtiyaç vardır.

Sonuç

NSBA olan bireylerin tercih ettiği uyku pozisyonunun boyun yeti yitimi, üst ekstremite fonksiyonu ve uyku kalitesi üzerine farklılık oluşturmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Etik

Etik Kurul Onayı: Çalışmanın etik kurul onayı Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Etik Kurulu’ndan (karar no: 1, tarih: 21.12.2021) alınmıştır.

Hasta Onayı: Çalışmaya katılmaya gönüllü olan öğrencilerden bilgilendirilmiş gönüllü olur formu aracılığı ile çalışmaya katılmaya gönüllü olduklarına dair onam alınmıştır.

Hakem Değerlendirmesi: Editörler kurulu dışında olan kişiler tarafından değerlendirilmiştir.

Yazarlık Katkıları

Konsept: R.A., H.Ö., Z.Y., Z.B., Dizayn: R.A., H.Ö., Z.Y., Z.B., Veri Toplama veya İşleme: R.A., H.Ö., Z.Y., Analiz veya Yorumlama: H.Ö., Z.B., Litaratür Arama: R.A., H.Ö., Z.Y., Z.B., Yazan: R.A., H.Ö., Z.Y., Z.B.

Çıkar Çatışması: Yazarlar tarafından çıkar çatışması bildirilmemiştir.

Finansal Destek: Yazarlar tarafından finansal destek almadıkları bildirilmiştir.