Trafik kazaları dünya genelinde önde gelen toplum sağlığı sorunlarından biridir. Dünya sağlık örgütünün 2018’ de yayınlanan raporuna göre trafik kazaları tüm yaş gruplarında en sık görülen 8. ölüm nedenidir. Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Dairesi raporuna göre ülkemizde 2018 yılında trafik kazalarında 6675 kişi hayatını kaybetmiş ve 307 071 kişi ise yaralanmıştır. Aynı raporda kazaların yaklaşık %90’ının sürücü kaynaklı olduğu tespit edilmiştir.
Araç kullanma; bilişsel, algısal, motor ve karar verme yeteneği gerektiren karmaşık bir iştir. Sürücünün trafikte, dikkatli, uyanık ve tetikte olması, yani uykulu olmaması gerekmektedir. Çalışmalar, uykululuğun trafik kazası riskini en az 2 kat arttırdığını göstermektedir. Uyku yoksunluğu, vardiyalı çalışma, yetersiz uyku kalitesi başta olmak üzere somatik ve mental bozukluklara bağlı gelişebilir. Aşırı uykululuğa en sık neden olan medikal durum obstrüktif uyku apne sendromudur (OUAS). Toplum genelinde yaklaşık %12 oranında aşırı uykululuk görülürken OUAS’lu hastalarda bu oran %40-87 arasında değişmektedir. Bir meta-analiz sonuçları, OUAS’ li hastalarda trafik kazası yapma riski genel popülasyona göre 1,21 ile 4,89 kat arttığını göstermektedir. Buna karşın çalışmalar, OUAS tanısı konulup pozitif havayolu basıncı tedavisi verilen hastalarda kaza riskinin kontrollerle benzer oranlara indiği gösterilmiştir.
Sonuçta OUAS, trafik kazaları için değiştirilebilir bir risk faktördür. Ehliyet alacak veya yenileyecek sürücülerin OUAS yönünden taranması ve tedavi edilmesi gerekmektedir. Ülkemizde, sürücü adayları ve sürücülerde aranacak sağlık şartlarıyla muayenelerine dair yönetmelikte değişiklik 29 Aralık 2015 günü Resmi gazetenin 29577 sayısında yayımlanmıştır. Buna göre:
a) Ağır derecede apnesi olanlar (AHI>30/saat) veya orta derecede apne (15<AHI<30) ile birlikte gündüz uyuklama hali tespit edilenler tedavi görmeden sürücü belgesi alamazlar.
b) Uyku apnesinin kontrol altına alındığı veya tedavi edildiği; en az bir uyku sertifikalı doktor (göğüs hastalıkları, psikiyatri, nöroloji, KBB uzmanı) ve bir KBB uzmanı olan üçlü heyet tarafından tespit edilen kişilere sürücü belgesi verilebilir. Hastalığın şiddeti, tedaviden alınan cevap, hasta PAP tedavisi uyumu gibi faktörler dikkate alınarak; ikinci grup sürücü belgesi sınıflarından alıp alamayacağı ile ambulans, resmi veya ticari araç kullanıp kullanamayacağı raporda belirtilir.
c) Vücut kitle endeksi (VKE) 33 ve üzerinde olan kişilerden şikayetine bakılmaksızın tüm gece polisomnografi testi istenir.
ç) Tanıklı apnesi ve gündüz uyuklama hali olan kişilerden vücut kitle endeksine bakılmaksızın tüm gece polisomnografi testi istenir.
Bu yönetmelikte, açıklanması ve netliğe kavuşturulması gereken bazı hususlar olup; konuyla ilgili yasal düzenlemelerin yeniden gözden geçirilmesi gerekmektedir. Burada temel sorun, OUAS tanı ve tedavi rehberlerinin sürücü adaylarına uyarlanmasında yaşanan güçlüklerdir. Günlük pratikte tanı konulabilen OUAS sadece buz dağının görünen kısmını oluşturmaktadır.
