Öz

Sirkadiyen ritim, 24 saatlik zaman dilimi içerisinde aydınlık-karanlık şartlarına göre serebrumda bulunan suprakiazmatik nukleus ve bezlerin aktiviteleri sonucu vücudumuzda birçok metabolik değişiklikler oluşturmaktadır. Bu mekanizmalarda melatonin hormonunun, ışıkta inhibe olması ve karanlıkta salgılanması açısından ayrı bir önemi vardır. Negatif feedback mekanizmasıyla çalışan sirkadiyen ritim, serebrumda osilasyonlarla çeşitli metabolik ve genetik fonksiyonlara katkıda bulunabilmektedir. Sirkadiyen ritimde özel bir rolü olan melatonin; sinirsel, hormonal ve genetik faktörler tarafından kontrol edilmektedir.

Sirkadiyen ritmin öğrenme ve bellek üzerine etkileri, gözlemlenen kimyasal aktivitelerle tespit edilmiştir. Özellikle siklik adenozin monofosfat duyarlı element bağlayıcı protein ile Per1 ve Per2 aktivasyonu arasında güçlü bir bağ vardır. Bu bağ sirkadiyen ritmin bellek ve öğrenme üzerine olan moleküler mekanizmanın en bilinen özelliğidir. Deneyimler sonucu sirkadiyen ritmin etkilenmesiyle moleküler mekanizmaların yanı sıra nöronal aktivasyonlar ile öğrenme süreçleri ve bellek oluşumunda görev alan genetik mekanizmalarda da dikkat çekici değişiklikler olabilmektedir. Şimdiye kadar öğrenme ve bellek üzerine birçok deneysel modellemeler oluşturulmuştur. Bunlardan genel olarak çıkarılan sonuç, öğrenme ve bellek oluşumu için sirkadiyen ritmin gerekliliğidir. Aynı zamanda melatonin hormonu, öğrenme ve bellek üzerinde çeşitli disfonksiyonlarda iyileştirici etki sağlamaktadır.