Giriş
Astım hastalığı hava yollarının kronik enflamatuvar bir hastalığıdır. Özellikle gece veya sabahın erken saatlerinde meydana gelen tekrarlayıcı hırıltılı solunum, nefes darlığı, göğüste sıkışma hissi ve öksürük ataklarına neden olan havayolu aşırı duyarlılığı ile ilişkilidir (1). Huzursuz Bacaklar sendromu (HBS) yine şikayetlerin özellikle geceleri yoğun yaşandığı diğer bir hastalıktır (2). Astım hastalarında gece semptomları nedeniyle uyku kalitesi etkilenebildiğinden astım hastalığında HBS sıklığı ve şiddetini ve hastalığın uyku kalitesine etkisini değerlendirmesi amaçlanmıştır.
Gereç ve Yöntem
Çalışmaya 2015-2016 yıllarında hastanemiz göğüs hastalıkları polikliniğinde takip edilen 43 astım hastası ve 30 sağlıklı kişi dahil edildi. Uluslararası HBS çalışma grubu kriterlerine göre HBS tanısı araştırıldı. Epworth Uykululuk Skalası (EUS) ile gündüz aşırı uykululuk skorları belirlendi. EUS; pratik, uygulaması ve değerlendirilmesi kolay ve yaygın olarak kullanılan bir ölçektir. Sıfır-üç şeklinde puanlandırılıp yüksek puan uykululuğu göstermektedir (3). Pittsburgh Uyku Kalitesi İndeksi (PUKİ) ile uyku kalitesi değerlendirildi. Buna göre; bireyde uyku kalitesini, miktarını, uyku bozukluğunun varlığını ve şiddetini değerlendirmemizi sağlayan 19 soru hastalarla birebir görüşme ile cevaplandırıldı. Her birinin yanıtı belirti sıklığına göre 0-3 arasında puanlanmaktadır. Puanlama; gecen ay boyunca hiç olmamışsa 0, haftada birden az ise 1 puan, haftada bir veya iki kez ise 2 puan, haftada üç veya daha fazla ise 3 puan olarak yapılmaktadır. Ankette sorulan uyku kalitesi değerlendirmesi ise çok iyi 0, oldukça iyi 1, oldukça kötü 2, çok kötü 3 olarak puanlanmaktadır. Elde edilen toplam skor 0-21 arasında olup yüksek değerler uyku kalitesinin kötü, uyku bozukluğu seviyesinin yüksek olduğunu göstermektedir. Global skorun 5 veya üzerinde olması klinik olarak uyku kalitesinin anlamlı düzeyde kötü olduğunu göstermektedir (4). Uykusuzluk Şiddet İndeksi (UŞİ) ile uykusuzluk değerlendirildi. Puanlar arttıkça uykusuzluk düzeyi önemsiz, alt eşik, orta düzey, şiddetli uykusuzluk gibi kategorilere karşılık gelmektedir (5).
Bu çalışma için etik komite onayı Bursa Yüksek İhtisas Eğitim Araştırma Hastanesi Etik Kurulu’ndan alındı.
Yazılı hasta onamı bu çalışmaya katılan tüm katılımcılardan alınmıştır.
İstatistiksel analiz
Kolmogorov-Smirnov testi ile grupların dağılımları incelendi. Sayısal değerler ortalama ± standart sapma; kategorikal bilgiler yüzdelik oranlarla değerlendirildi. Oranların karşılaştırmasında Pearson ki-kare test ve Fisher test, ortalamaların karşılaştırmasında student t-test, bağıntı incelemesinde Pearson korelasyon testi kullanıldı. P<0,05 değerler istatistiksel olarak anlamlı farklı kabul edildi. İstatistiksel analizler Statistical Package for Social Sciences version 23 programı kullanılarak yapıldı.
Bulgular
Astımlı grupta erkek/kadın: 1/8, ortalama yaş; 48,88 yıl olarak belirlendi. Sağlıklı kontrol grubu cinsiyet ve yaş uyumlu seçildi. Astımlı grupta %25,58 (n=11) HBS, kontrol grubunda %16,7 (n=5) oranında HBS saptandı ve istatistiksel olarak anlamlı değildi. EUS 10 ve üstünde olan astımlı hasta sayısı 6 iken kontrol grubunda 1 kişi vardı ve istatistiksel olarak anlamlı değildi. PUKİ değerlerine bakıldığında astımlı grup ile kontrol grubu arasında anlamlı farklılık vardı (p<0,001). UŞİ değerlerine bakıldığında astımlı grup ile kontrol grubu arasında istatistiksel olarak anlamlı farklılık yoktu (Tablo 1).
Tartışma
Astım, erişkin toplumda %3,6 oranında ve kadınlarda daha sık görülen bir hastalık olup uyku sırasında parasempatik tonus artışı, sabaha karşı nonadrenerjik, non-kolinerjik bronkodilatör tonüs azalması, kortikosteroid ve katekolamin seviyelerinde azalma noktürnal şikayetlerin gelişimine yol açmaktadır (1). HBS yine şikayetlerin özellikle geceleri yoğun yaşandığı diğer bir hastalık olup %5-10 sıklıkla görülmektedir (6) Halen etiyolojisi tam olarak bilinmemektedir. HBS, idiyopatik (hastalık başlangıç yaşı daha erken, beyin omurilik sıvısı hipokretin düzeyi yükselmiş) ve semptomatik (demir eksikliği, gebelik, üremi, anemi, periferik nöropati) olmak üzere iki şekilde ortaya çıkmaktadır (2). Tanı klinik değerlendirmeye dayanır (2).
HBS birçok hastalığa bağlı olarak ortaya çıkabilir; en önemlileri demir eksikliği anemisi, böbrek yetmezliği, nöropatiler, bağ dokusu hastalıkları ve gebeliktir (2). Çalışmamızda astımlı grup ile kontrol grubu arasında HBS görülme sıklığı açısından bir fark saptamadık bu durumu hasta sayısının azlığına ve astım hastalığını şiddetine göre evrelendirme yapmamamıza bağlıyoruz. Astım hastalarında uyku kalitesi bozulmakta, ona bağlı olarak da gündüz aşırı uykululuk ve yorgunluk ortaya çıkmaktadır. Biz de çalışmamızda astımlı grubun uyku kalitesinde belirgin kötüleşme saptadık. Ancak; uykusuzluk ve uykululuk açısından kontrol grubuna göre bir fark bulamadık.
Sonuç
Çalışmamız astımlı grupta uyku kalitesinin yüksek oranda bozulduğunu göstermiştir. Ancak astımlı grupta beklenildiği gibi HBS, uykusuzluk, gündüz aşırı uykululuk görülme sıklığı kontrol grubuna göre anlamlı yüksek değildi.
Etik
Etik Kurul Onayı: Bu çalışma için etik komite onayı Bursa Yüksek İhtisas Eğitim Araştırma Hastanesi Etik Kurulu’ndan alındı.
Hasta Onayı: Yazılı hasta onamı bu çalışmaya katılan tüm katılımcılardan alınmıştır.
Hakem Değerlendirmesi: Editörler kurulu tarafından değerlendirilmiştir.
Yazarlık Katkıları
Cerrahi ve Medikal Uygulama: A.G., Konsept: D.Y., Ö.Ş.D., Dizayn: A.G., Veri Toplama veya İşleme: A.G., D.D.Y., N.B.P., M.S., Analiz veya Yorumlama: S.U.D., A.G., Ö.Ş.D., Literatür Arama: A.G, Ö.Ş.D., Yazan: A.G.
Çıkar Çatışması: Yazarlar çıkar çatışması bildirmemişlerdir.
Finansal Destek: Yazarlar bu çalışma için finansal destek almadıklarını beyan etmişlerdir.